ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΣΤΟ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΕΙΟ
Η ανάρτηση αφορά τις περιόδους
2016-2017, 2017-2018 & 2018-2019
2016-2017, 2017-2018 & 2018-2019
ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (2016-2017)
Από τις 18/10/2016 ως τις 9/5/2017,
είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε στο
Σπυροπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο του Νέου Ψυχικού
13 διαλέξεις Σύγχρονης Ιστορίας
από τον καθηγητή Γιάννη Αντωνόπουλο.
Κάθε δυο Τρίτες, τα πλήθη των φίλων της Ιστορίας είχαν τη δυνατότητα να λάβουν ερεθίσματα για συζήτηση ή έρευνα, συχνά σε θέματα για τα οποία πολλά ακόμα δεν έχουν ξεκαθαρίσει.
Την επιμέλεια της οργάνωσης είχε η Έλση Δημουλά,
η οποία για όσους δεν το γνωρίζουν,
αποτελεί εγγύηση ποιότητας.
Σπυροπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο.
Το νήμα της Ιστορίας πιάστηκε ακριβώς εκεί που είχε σταματήσει τα μαθήματα της η Μαρία Ευθυμίου,
δηλαδή στο τέλος του 18ου αιώνα.
Τα πεδία στα οποία κινήθηκαν οι διαλέξεις ήταν :
- Το Ανατολικό ζήτημα
- Η Ελληνική Επανάσταση ως έκφανση του Ανατολικού ζητήματος
- Βιομηχανική Επανάσταση - Γαλλική Επανάσταση και νεότερος κόσμος. Ναπολεόντια και Μεταναπολεόντια Ευρώπη.
- Το Ευρωπαϊκό Πολιτικό, Κοινωνικό και Οικονομικό Σύστημα κατά την διάρκεια του Α' μισού του 19ου αιώνα
- Η πάρουσία της Ιταλίας και της Γερμανίας στα Ευρωπαϊκά πράγματα
- Ο Ελληνικός 19ος αιώνας : ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό και την καθυστέρηση
- Η Ελληνική Μεγάλη Ιδέα από τα μέσα του 19ου αιώνα : Ελληνοτουρκικός Πόλεμος, Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Εκστρατεία.
- Α' Παγκόσμιος Πόλεμος
- Ο Ελληνικός Μεσοπόλεμος 1922-1940
- Ο Ευρωπαϊκός Μεσοπόλεμος 1919-1939
- Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος : Η Ευρώπη υπό Γερμανική Κατοχή
- Δικτατορία Μεταξά - Είσοδος της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο - Κατοχή - Αντίσταση - Εμφύλιος
- Μεταπολεμικός Κόσμος : Η Ευρώπη ανάμεσα σε δύο υπερδυνάμεις
Όπως ήταν φυσικό, οι μεγάλες αυτές ιστορικές ενότητες δεν ήταν δυνατόν να καλυφθούν στην μιάμιση ώρα που είχε στην διάθεση του ο καθηγητής, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες που κατέβαλε.
Η δε Ελληνοκεντρική διάθεση του ακροατηρίου έγειρε την πλάστιγγα, για ακόμα μία φορά, στα δικά μας...
Ξεχώρισα ως κορυφαία την διάλεξη για το Μικρασιατικό, την οποία μάλιστα επανέλαβε δεύτερη φορά ο κ. Αντωνόπουλος,
προφανώς γιατί του το ζητήσαν.
Από την πρώτη στιγμή ο Γιάννης Αντωνόπουλος ξεκαθάρισε πως το μεγάλο κεφάλαιο συχνά-πυκνά βρίσκεται πίσω από τα κορυφαία ιστορικά γεγονότα, τουλάχιστον των τελευταίων δεκαετιών,
όπως αποδεικνύουν αρχεία τραπεζιτών
που έχουν δεί το φως.
Όπως οι θρησκείες είχαν την τιμητική τους από την Μαρία Ευθυμίου κατά την προσέγγιση της
στους προηγούμενους αιώνες,
έτσι τώρα το μόνιμο ερώτημα για κάθε σοβαρή ιστορική εξέλιξη ήταν "Ποιός πληρώνει ?"
Λόγω της συχνής επανάλληψης του μάλιστα,
ο καθηγητής μας είπε πως του το έχουν κολλήσει
ως παρατσούκλι !!
Η αποτίμηση είναι θετική παρά το ότι ο χώρος κάποιες φορές, ειδικά τον πρώτο καιρό, αποδείχθηκε μικρός για τον κόσμο που προσήλθε.
Κάποιοι δεν ξαναήρθαν γι αυτό το λόγο.
Η απουσία της υλικοτεχνικής υποστήριξης ήταν επίσης αισθητή. Δεν υπήρχε ούτε καν χάρτης...
Όπως και στους προηγούμενους ιστορικούς κύκλους, διασκέδασα ιδιαιτέρως όταν κάποιοι εκ των παρισταμένων, κυρίως σε κατ' ιδίαν συζητήσεις, εξέφραζαν ενστάσεις για όποια τοποθέτηση του καθηγητή τους χαλούσε την πατριωτική εικόνα που κατά κανόνα πλάθουν σχολεία και μηχανισμοί.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (2017-2018)
Κατόπιν απαιτήσεως των φίλων της Ιστορίας,
που δεν είναι και λίγοι τελικά στον ευγενή μας τόπο,
η συμπαθής φίλη Έλση Δημουλά έπεισε και πάλι
τον καθηγητή της Ιστορίας Γιάννη Αντωνόπουλο
να δώσει μία νέα σειρά διαλέξεων, στις ίδιες ακριβώς συνθήκες, δέκα προγραμματισμένων καταρχάς,
για την Σύγχρονη Ιστορία.
Και πάλι το ιστορικό πλαίσιο είναι το ίδιο, με κάπως διαφοροποιημένους τους τίτλους των εισηγήσεων.
Στις 7/11/2017 έγινε η πρώτη και αρκούντως επιτυχημένη συνάντηση που είχε θέμα :
"H Ευρώπη των Εθνών
Εθνικισμός και Φιλελευθερισμός
Η διαμόρφωση των κρατών-εθνών"
Η Γαλλική Επανάσταση είχε την τιμητική της.
Τέθηκαν τα θέματα Εθνισμού-Εθνικισμού, οι λόγοι της δημιουργίας των σύγχρονων εθνών-κρατών,
η τυπογραφία, η Μεταρρύθμιση, ο Διαφωτισμός, οι αστοί και ο Φιλελευθερισμός, ζητήματα που συνετέλεσαν με τον τρόπο τους στην σύγχρονη εποχή και την επιστημονική επανάσταση.
Σημειώνω δύο ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις που έθεσε ο καθηγητής :
H πρώτη παρατήρηση είναι του Π. Κανελλόπουλου από την "Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος",
ο οποίος θέτει τους βασικούς πυλώνες του Ευρωπαϊκού οικοδομήματος, δηλαδή :
α) την αρχαία Ελληνική παράδοση,
β) την Ρωμαϊκή διοίκηση,
γ) την κυριαρχία των Γερμανικών φύλων σε μεγάλο τμήμα της Ευρώπης από τον 4ο ως τον 8ο μ.Χ. αιώνα και δ) τον Χριστιανισμό, στον οποίο όπως και η Μαρία Ευθυμίου, έτσι και ο Γιάννης Αντωνόπουλος έδωσε την δέουσα σημασία στην τοποθέτηση του.
Η δεύτερη παρατήρηση του έχει να κάνει με την φύση της (συστημικής υποθέτω) εκπαίδευσης, όπου την χαρακτήρισε βίαιη (!!), τουλάχιστον σε κάποιες της πλευρές !!
Οtto von Bismarck (1815-1898).
Στις 21/11/2017 έλαβε χώρα η δεύτερη και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα συνάντηση με τίτλο της διάλεξης :
"Η ενοποίηση της Γερμανίας και ο ρόλος της
στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή"
Oι ερωτήσεις που τέθηκαν από το ακροατήριο περί εθνισμού-εθνικισμού, ζητήματα που συζητήθηκαν στην προηγούμενη διάλεξη, πυροδότησαν μια άκρως ενδιαφέρουσα τοποθέτηση του καθηγητή κ. Αντωνόπουλου περί του Ελληνικού έθνους (κι ουχί μόνον) και διάφορες καυτές "λεπτομέρειες" που επιμελώς κρύβουμε "κάτω από το χαλάκι" στουρθοκαμηλίζοντας...
Έτσι παρά το ότι η τοποθέτηση του καθηγητή εντυπωσίασε τα πλήθη, τα άκρως ελκυστικά και ιδιαιτέρως επίκαιρα Γερμανικά ζητήματα περιορίστηκαν σε χρονική έκταση, παρά το ότι επισημάνθηκαν σημαντικές ιστορικές στιγμές της νεώτερης Ευρώπης...
Η ατμομηχανή του Watt.
Η τρίτη συνάντηση έγινε στις 5/12/2017 με θέμα :
"Ευρωπαϊκός Ιμπεριαλισμός - Διεθνείς οικονομικές σχέσεις : 19ος-20ος αιώνας"
Το βάρος έπεσε στις νέες συνθήκες που διαμόρφωσε η βιομηχανική επανάσταση και ο καπιταλισμός.
Στην ουσία ο οικονομικός ανταγωνισμός στην ενέργεια και τις πρώτες ύλες, γίνεται η κύρια αιτία διαμάχης για την επικράτηση στον παγκόσμιο χάρτη.
Έτσι δημιουργήθηκαν και οι λεγόμενες "σφαίρες επιρροής" των ισχυρών βιομηχανικών κρατών που έκτοτε διαγκωνίζονται σε μόνιμη βάση και με ολέθριες επιπτώσεις για την ανθρωπότητα...
Η τέταρτη διάλεξη έγινε στις 19/12/2017 με τίτλο :
"Α' Παγκόσμιος Πόλεμος : αίτια - φάσεις - κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις"
Ο εθνικιστικός παροξυσμός στο σύνολο σχεδόν της Ευρωπαϊκής ηπείρου, σε συνδυασμό με τα συμφέροντα της πολεμικής βιομηχανίας, επικράτησαν στην λογική και οδήγησαν στον πιο καταστροφικό πόλεμο, που για κάποιους ιστορικούς είναι απλώς το πρώτο μέρος μιας συνεχιζόμενης διαμάχης...
O Άγγλος οικονομολόγος, μαθηματικός, συγγραφέας κλπ
John Maynard Kaynes (1883-1946).
Το βιβλίο του "Γενική Θεωρία της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος",
του 1936, θεωρείται από τα βιβλία με την ισχυρότερη επίδραση τον 20ο αι. !!
Με το νέο έτος, στις 9/1/2018, μπήκαμε δυναμικά στην πιο ενδιαφέρουσα, κατά τη γνώμη μου, διάλεξη αυτής της περιόδου, πέμπτη κατά σειρά, με τίτλο :
"Η Ευρώπη του Μεσοπολέμου -
μαζική και ολοκληρωτική κοινωνία -
ολοκληρωτικές ιδεολογίες"
Αυτή τη φορά μείναμε περισσότερο στα διεθνή θέματα, με έμφαση στα συχνά-πυκνά σκοτεινά και αδιευκρίνιστα συμφέροντα που στοιχίστηκαν πίσω από τις πολιτικές και εθνικιστικές βιτρίνες του μεσοπολέμου.
Δεν νομίζω πως χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις οι μακαρίτες...
Οι ιδεολογικές μετατοπίσεις και διαφοροποιήσεις, λόγω των εκρηκτικών κοινωνικών προβλημάτων, από τις αστικές δημοκρατίες, τον κοινοβουλευτισμό και τον φιλελευθερισμό, στον κομμουνισμό, τον φασισμό ή το ναζισμό και τα διάφορα μορφώματα-παραλλαγές τους, φωτίστηκαν αριστοτεχνικά και άφησαν ικανοποιημένο το ακροατήριο.
Η δημοτική αρχή, εκ μέρους όλων, μαζί με τις ευχές για τη νέα χρονιά, έδωσε συγχαρητήρια στον καθηγητή και εξέφρασε την επιθυμία να συνεχιστούν οι ενδιαφέρουσες διαλέξεις-συζητήσεις.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας (1883-1953).
Έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο, στρατιωτικό και πολιτικό, για δεκαετίες.
Στις 23/1/2018 ως λογική συνέχεια των προηγουμένων αλλά μάλλον εκτός προγράμματος, το θέμα της διάλεξης περιστράφηκε γύρω από την Ελλάδα του μεσοπολέμου.
Από το κίνημα στο Γουδί ως την δικτατορία Μεταξά τέθηκαν οι κύριες φάσεις του λεγόμενου Εθνικού Διχασμού, δηλαδή ενός παρατεταμένου εμφυλίου...
Λόγω του επίκαιρου ζητήματος του ονόματος της Μακεδονίας, ο καθηγητής κ. Αντωνόπουλος έκανε κάποιες χρήσιμες σχετικές αναφορές, ανταποκρινόμενος στο καθολικό αίτημα του ακροατηρίου, που είχε γεμίσει την αίθουσα για ακόμα μια φορά...
Στις 6/2/2018 το θέμα της διάλεξης ήταν :
"Β' Παγκόσμιος Πόλεμος : γένεση - ακμή - πτώση της χιτλερικής Ευρώπης"
Παρά την επιμονή του ακροατηρίου στον Ελληνικό μικρόκοσμο, ο κ. Αντωνόπουλος έκλεψε κάποιο χρόνο για να αναφερθεί στο παγκόσμιο περιβάλλον που πρωταγωνίστησε κατά την ναζιστική περίοδο.
Ο λαμπρός γεωπολιτικός αστέρας που ανατέλλει ως αντίπαλον δέος της Δυτικής παγκόσμιας κυριαρχίας είναι η Σοβιετική Ένωση που θα παίξει κυρίαρχο ρόλο τις επόμενες δεκαετίες.
1939. Υπογραφή συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότωφ υπό το βλέμμα του Στάλιν !!
Το μενού ήταν η Αυτοκρατορία των Άγγλων με... πρώτο πιάτο την Πολωνία !!
Καθώς πλησιάζουμε στις μέρες μας, πολλά από τα συμφέροντα που κίνησαν τον πόλεμο του '40 παραμένουν ίδια και απαράλλαχτα.
Πηγές και αρχεία παραμένουν κρυφά ή δυσπρόσιτα. Στοιχεία εξαφανίζονται, παραλλάσσονται ή "δημιουργούνται".
Σωστά λοιπόν ο καθηγητής είπε πως από εδώ και μπρος θα κάνουμε και ολίγη... γεωπολιτική μελλοντολογία !!
Και φυσικά το μότο "Ποιος πλερώνει ??" πίσω από κάθε ιστορικό ερωτηματικό, έχει την τιμητική του όλο και περισσότερο κατά τον 20ο αιώνα...
Το θέμα που συζητήθηκε στις 20/2/2018 ήταν :
"Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα. Κατοχή - αντίσταση - εμφύλιος"
Πρόσωπα "κλειδιά" της περιόδου, ο βασιλιάς
Γεώργιος ο Β' και ο Αλέξανδρος Παπάγος,
που χωρίς την τυφλή υποστήριξη τους στα Αγγλικά συμφέροντα είναι πολύ πιθανό να είχαν αποφευχθεί μεγάλα δράματα που έλαβαν χώρα κατά την περίοδο αυτή.
Η γνωστή Ελληνική φαγωμάρα, πρωταγωνίστρια για μια ακόμα φορά με αντίπαλον δέος του θλιβερού διδύμου που προαναφέρθηκε, κάποιοι στρατιωτικοί με την παρασκηνιακή υποστήριξη της πολιτικής αφρόκρεμας που είχε λουμώξει πίσω τους...
Ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου (1886-1948),
διορισμένος πρωθυπουργός κατά την πρώτη περίοδο της κατοχής (1941-1942).
Και ενώ η χώρα λιμοκτονούσε υπό την κατοχή των αδηφάγων εισβολέων που άρπαζαν τον όποιο πλούτο της χώρας, οι μαυραγορίτες και οι δοσίλογοι βρίσκονται στις καλύτερες τους μέρες...
Οι διορισμένες από τους Γερμανούς κυβερνήσεις από την μια μεριά, η κυβέρνηση του Καϊρου, επίσης χωρίς εκλογές και υπό τον στενό Βρετανικό έλεγχο από την άλλη
και τέλος η κυβέρνηση του βουνού με ισχυρή κομμουνιστική συμμετοχή, υπήρξαν οι πόλοι εξουσίας της κατοχής καθώς και οι πρωταγωνιστές ενός αιματηρού εμφυλίου που ήδη έχει ξεκινήσει...
Ο Ι. Ράλλης με μικτό απόσπασμα της ειδικής ασφαλείας και ταγματασφαλιτών
πριν από επιχειρήσεις "επιβολής του Κράτους και του Νόμου"
κατά της αντίστασης !!!
Ο Εμμανουήλ Τσουδερός (1882-1956),
πρωθυπουργός της κυβέρνησης Καϊρου (1941-1944).
Τον ακολούθησαν ο Θεμιστοκλής Σοφούλης και ο Γεώργιος Παπανδρέου.
Σκοτεινό σημείο και ο ελληνικός χρυσός που επιτυχώς φυγαδεύθηκε αρχικά στην Κρήτη και μετά στην Αίγυπτο. Αργότερα στην Ν. Αφρική υπολογίστηκε σε 608.350 ουγγιές και με μετριοπαθείς υπολογισμούς αξίας 500.000 λιρών !!!
Σημειώνεται εδώ πως η Ελλάδα είναι η μόνη από τις καταληφθείσες χώρες της οποίας ο χρυσός μεταφέρθηκε στο εξωτερικό και διέφυγε από την Γερμανική αρπαγή.
Σε ότι αφορά τον επαναπατρισμό του μετά την απελευθέρωση, ένα από τα σενάρια λέει πως
όταν η Ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από την Βρετανία την επιστροφή του αποθεματικού της σε χρυσό, δέχθηκε με έκπληξη την απάντηση ότι
"αυτό είχε χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη των εξόδων του Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής, και ότι το Στέμμα δεν όφειλε τίποτα στην Ελλάδα" !!!
Το αντιτορπιλικό "Βασίλισσα Όλγα" που μετέφερε τον βασιλιά Γεώργιο Β' και την κυβέρνηση στην Κρήτη. Μαζί και ο Ελληνικός χρυσός υπό την συνοδεία ανωτάτων στελεχών της Τραπέζης της Ελλάδος...
Στις 6/3/2018 μείναμε στα ίδια θέματα κυρίως λόγω της επιμονής των ακροατών στην ψωροκώσταινα...
Ευτυχώς ο καθηγητής παρουσιάζει ευελιξία και αναφέρθηκε στα θέματα της "τεχνολογίας του πολέμου" που βοήθησαν την έρευνα να αναπτυχθεί αλματωδώς, καθώς και την Γερμανική "πολεμική βιομηχανία" με τα εκατομμύρια των εργατών που έκτοτε παραμένει κυρίαρχη παγκοσμίως, επισημαίνοντας πως
"ο Β' παγκόσμιος πόλεμος δεν τελείωσε ποτέ" !!!
Την αρχή της "Ευρωπαϊκής Ιδέας" τοποθέτησε περί το 1941-1942 στην κατοχική Γαλλία, κυρίως λόγω του Σοβιετικού φόβου, ενώ οι Η.Π.Α. αντικατέστησαν επαξίως την Γερμανία ως αντίπαλον δέος των Σοβιετικών.
Ο Κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831).
Όπως για πολλούς από εμάς έτσι και για τον καθηγητή κ. Αντωνόπουλο,
θεωρείται η πιο λαμπρή προσωπικότητα που κυβέρνησε την χώρα.
Προφανώς βρέθηκε και αυτός στο στόχαστρο των Άγγλων...
Στις 20/3/2018, θεωρητικώς τελευταία συνάντηση αυτής της περιόδου, ο εισηγητής επέλεξε να κάνει μια ενδιαφέρουσα διάλεξη, που όπως και κάποιες άλλες είχε τάξει στο "ευγενές ακροατήριο", κατά την προσφιλή του έκφραση.
Θέμα η επανάσταση του 1821 ή όπως προτιμά ο καθηγητής, ο αγώνας της ανεξαρτησίας.
Σημειωτέον ότι οι διαλέξεις της Μαρίας Ευθυμίου είχαν σταματήσει σε αυτό ακριβώς το σημείο,
ενώ οι πρόσφατες του Γιάννη Αντωνόπουλου δεν είχαν επεκταθεί ποτέ ιδιαιτέρως σ' αυτό το ζήτημα.
Ο λόγος που ο καθηγητής αποφεύγει τον όρο "επανάσταση" είναι διότι για τον λαό δεν άλλαξαν και πολλά πράγματα, πέραν κατά κύριο λόγο,
της Οθωμανικής διοικήσεως.
Η τοποθέτηση έγινε με βάση κοινωνιολογικούς, πολιτειακούς και οικονομικούς παράγοντες, ενώ αποφεύχθηκαν οι γνωστές στρατιωτικές και "πατριωτικές" γλαφυρότητες.
Το συστήνω ανεπιφύλακτα σε όσους θέλουν να πάρουν μια αξιόλογη ιδέα
αρκετών εκ των "ηρώων της επαναστάσεως του 1821"...
Αν δεν είχα διαβάσει "Τα καπάκια" του Κωστή Παπαγιώργη ίσως με ξένιζαν οι σχολιασμοί του κ. Αντωνόπουλου για πλήθος εκ των γνωστών "ηρώων της επαναστάσεως", όπου με εύστοχα, σύντομα σχόλια αποδόμησε την γνωστή αγιοποιημένη εικόνα με την οποία μας τα έχουν κάνει "μπαλόνια" οι ιθαγενείς ειδήμονες και τα... συγγράμματά τους.
Εξεπλάγην ευχάριστα όταν παρατήρησα πως το "ευγενές ακροατήριο" δεν υποτροπίασε, εκτός βέβαια αν προτίμησε να κάνει γαργάρα το... "υπονοούμενο" !!!
Στις 17/4/2018 έλαβε χώρα η τελευταία και πρόσθετη διάλεξη, συμπληρωματική της από 20/2/2018, με τίτλο :
"Κατοχή - Αντίσταση - Απελευθέρωση"
Παρά τις προσπάθειες του καθηγητή να επεκταθεί στα χρόνια που ακολούθησαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κυρίως στην Διεθνή σκηνή, για δεύτερη συνεχή χρονιά δεν καρποφόρησαν.
Μας έδωσε αρκετά στοιχεία που συνδέονται με πρόσωπα και γεγονότα της περιόδου, που επέδρασαν καθοριστικά και στις επόμενες δεκαετίες,
αλλά ο χρόνος δεν επέτρεψε ιδιαίτερη εμβάθυνση.
Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε για λίγο μαζί του και του έθεσα το θέμα μαζί με τις ευχαριστίες μας.
Είπε πως θα μπορούσαμε να προγραμματίσουμε σε επόμενο κύκλο τις άκρως ενδιαφέρουσες δεκαετίες των 40's και 50's .
Το ελπίζουμε και το επικροτούμε !
Κωνσταντίνος Καραμανλής και Γεώργιος Παπανδρέου.
Σημειώνω κάποιες ενδιαφέρουσες επισημάνσεις του κ. Αντωνόπουλου στην τελευταία συνάντηση :
Oι Έλληνες δεν διορθώνονται (διδάσκονται) από την Ιστορία και γι' αυτό είναι μοιραίο να ξαναζήσουν δράματα !!
Στους εμφυλίους πολέμους συχνά-πυκνά οι ιδεολογικοπολιτικές αντιπαραθέσεις είναι σφιχταγκαλιασμένες με την επίλυση προσωπικών διαφορών και συμφερόντων, εκδικητικές και μικροπρεπείς συμπεριφορές...
Κάποιες από τις μεγάλες δυνάμεις (και όχι μόνο) αλλάζουν θέσεις, υιοθετώντας εκ διαμέτρου αντίθετες, ανάλογα με αυτό που κρίνουν συμφέρον την εκάστοτε ιστορική στιγμή.
Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι φαίνεται ή δηλώνεται στο προσκήνιο...
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν τελείωσε ποτέ στην Ελλάδα !!
Έγιναν τέλος και κάποιες "μελλοντολογικές" παρατηρήσεις που, λόγω της αποσπασματικής τους υφής, θα αποφύγω να αναφέρω για να μην εκτεθούμε...
Ανέγερση του τείχους του Βερολίνου, Αύγουστος 1961.
Τα θέματα που είχαν προγραμματιστεί αρχικά για αυτόν τον κύκλο και πιθανώς θα συμπεριληφθούν προσεχώς σε επόμενες διαλέξεις είναι τα εξής :
- Ο Μεταπολεμικός κόσμος. Η Ευρώπη και ο Ψυχρός Πόλεμος
- Η Μεταπολεμική Ελλάδα
Προτομή του Ηρόδοτου, που θεωρείται, ως γνωστόν, πατέρας της Ιστορίας.
ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (2018-2019)
Ο νέος κύκλος διαλέξεων Σύγχρονης Ιστορίας,
δέκα προγραμματισμένες, ακριβώς με τα ίδια δεδομένα των δύο προηγουμένων,
ξεκίνησε στις 6/11/2018 και, εκτός απροόπτου,
θα τελειώσει στις 19/3/2019.
Την οργάνωση και πάλι κάνει η Έλση Δημουλά,
δημοτική σύμβουλος και εγγύηση ποιότητος.
Επιλεγμένα θέματα της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας,
από τον καθηγητή Γιάννη Αντωνόπουλο,
θα περιέχει το φετινό μενού.
Όπως περιγράφει το ενημερωτικό έντυπο που διανεμήθηκε, η νέα περιήγηση θα γίνει
"στα κύρια σημεία επέκτασης και ενοποίησης του ελληνικού κράτους (19ος-20ος αι.), μέσα από τις εθνικές, εθνοτικές, πολιτικές και διεθνοπολιτικές διαδικασίες και θα αναφερθούμε στις τομές που δημιουργήθηκαν στην κοινωνία, τη θρησκεία, την οικονομία, τους θεσμούς."
Η πρώτη συνάντηση της νέας περιόδου έγινε στις 6/11/2018 και το πρώτο θέμα ήταν το επίκαιρο Μακεδονικό ζήτημα.
Ο καθηγητής αναφέρθηκε με συντομία στην ιστορία της περιοχής, από την ίδρυση της μέχρι σήμερα και επισήμανε διάφορα "αγκάθια", δύσπεπτα θα έλεγα για τις ακραίες Ελληνικές, και όχι μόνον, εθνικιστικές θέσεις, προεξέχοντος του γλωσσικού.
Αιώνες ολόκληρους, η περιοχή των λεγόμενων μακεδονικών εδαφών ήταν ασαφής,
με μεταβαλλόμενα όρια, πληθυσμούς και γλώσσες.
Οι σοβαρές ιστορικές συγκυρίες, όπως επίσης οι παραλείψεις, τα λάθη και οι αμέλειες της ελληνικής πολιτικής, αλλά και οι γειτονικές διεκδικήσεις
με σοβαρότερη όλων αυτή της Βουλγαρίας,
(πίσω από την οποία βεβαίως η Ρωσία),
καθιστούν το μακεδονικό ως φλέγον βαλκανικό θέμα,
μέρος βεβαίως του χρόνιου "ανατολικού ζητήματος".
Έγινε επίμονη αναφορά στο θέμα του εθνικισμού,
για πολλοστή φορά στις διαλέξεις,
κορυφαίο για την κατανόηση των συγχρόνων προβλημάτων, σε πολλές περιοχές του κόσμου,
αλλά και ισχυρό πολιτικό και διπλωματικό εργαλείο
αυτών που κάνουν το "χοντρό παιχνίδι",
δηλαδή των μεγάλων δυνάμεων...
Η δεύτερη συνάντηση έγινε στις 20/11/2018,
συνέχεια της προηγούμενης, για το Μακεδονικό.
Η σύγχρονη μοιρασιά του συνόλου της περιοχής που ονομαζόταν Μακεδονία, η οποία μοιρασιά επηρεάζει ως σήμερα τις εξελίξεις, έγινε μετά τους Βαλκανικούς πολέμους.
Μεγάλος κερδισμένος ο Βενιζέλος που εξασφαλίζει
για την Ελλάδα πάνω από τα μισά εδάφη,
η μετέπειτα Γιουγκοσλαβία κάτι λιγότερο του 40%
των εδαφών, που σήμερα βρίσκεται το κράτος των Σκοπίων και το υπόλοιπο, ούτε 10%, η Βουλγαρία που ήταν και η μεγάλη ηττημένη.
Μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο όπου το γεωπολιτικό παιχνίδι απέκτησε νέες δυναμικές,
οι Δυτικές δυνάμεις, βλέπε ΝΑΤΟ, δηλαδή κυρίως οι Η.Π.Α., επιθυμούν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους, έναντι της Ρωσίας, σε μια περιοχή δύσκολη όπως είναι τα Βαλκάνια.
Σύμβολο του Μακεδονικού αγώνα ο Παύλος Μελάς (1870-1904).
Η τρίτη συνάντηση έγινε στις 4/12/2018,
συνέχεια και πάλι για το Μακεδονικό.
Οι κύριες αναφορές είχαν να κάνουν
με το τέως βασίλειο Σερβίας-Κροατίας-Σλοβενίας,
μετέπειτα τέως Γιουγκοσλαβίας και των ατόμων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις μετέπειτα εξελίξεις,
με πρώτο τον περιβόητο στρατάρχη Τίτο.
Τέθηκαν επίσης θέματα σχετικά με τις πληθυσμιακές ομάδες που κατοικούσαν στην περιοχή, τις ομάδες προσφύγων που ήρθαν μαζικά από την ανατολή, την ανθελληνική στάση κάποιων εξ αυτών κλπ
Η συζήτηση έφτασε μέχρι τα πιο πρόσφατα γεγονότα,
των τελευταίων δεκαετιών, χωρίς να σχολιαστούν μικροπολιτικά, αλλά με άκρα ιστορική σοβαρότητα.
Ο ρόλος του διεθνούς παράγοντα στην περιοχή
ήταν πάντοτε ισχυρός και πολλές φορές καθοριστικός
για τις πολιτικές και γεωγραφικές εξελίξεις.
Η κουβέντα ξέφυγε ευχάριστα και σε άλλα ιστορικά διεθνή ενδιαφέροντα. Σε ότι αφορά τα ευρωπαϊκά, η έμφαση πρωτίστως δόθηκε στην Γαλλία και κατόπιν στην Γερμανία.
Και πάλι το μακεδονικό δεν ολοκληρώθηκε.
Ο καθηγητής στη αρχή της συνάντησης είπε πως
την επόμενη φορά θα μιλήσουμε για τις πτωχεύσεις,
κάτι που τελικώς ανεβλήθη επ' αόριστον.
Josip Broz Tito (1892-1980).
Η τέταρτη συνάντηση έγινε στις 18/12/2018,
με θέμα το μικρασιατικό, τομέας στον οποίο
ο καθηγητής Γ. Αντωνόπουλος είναι βαθύς γνώστης
και, κατά την γνώμη μου έχει κάνει τις πιο επιτυχημένες διαλέξεις του, κατά την περίοδο που τον παρακολούθησα.
Η συσχέτιση των τοπικών παραγόντων με τους διεθνείς ήταν άκρως ενδιαφέρουσα και ενημερωτική, για μια ακόμα φορά.
Οι βαλκανικοί πόλεμοι και ο Α' παγκόσμιος πόλεμος
κατ' ουσίαν δηλαδή τα διεθνή συμφέροντα,
συνδυάστηκαν αριστοτεχνικά με στοιχεία της Ελληνικής πραγματικότητας, τον πληθυσμών που ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα με τα νέα εδάφη, δηλαδή τον κοινωνικό παράγοντα, καθώς και των συμφερόντων που δημιούργησαν και διατήρησαν τον λεγόμενο εθνικό διχασμό και το παρατεταμένο εμφυλιοπολεμικό κλίμα.
Ο Mustafa Kemal Ataturk (1881-1938).
Έγιναν ουσιαστικές αναφορές στις διεθνείς συνθήκες
που ακολούθησαν τους προαναφερόμενους πολέμους,
στην εύθραυστη συνθήκη των Σεβρών, του 1920,
κορυφαία στιγμή του Ε. Βενιζέλου,
καθώς και στην συνθήκη της Λωζάνης, του 1923,
που η ισχύς της φτάνει ως τις μέρες μας.
Ο καθηγητής αναφέρθηκε επίσης στην ισχυρή προσωπικότητα του Mustafa Kemal Ataturk
και στους λόγους που τον καθιέρωσαν.
Επανήλθαμε και σε μια αγαπημένη ατάκα του Γιάννη Αντωνόπουλου, που κρύβεται πίσω
από πάμπολλα σύγχρονα ιστορικά γεγονότα :
"ποιος πληρώνει ?"
Έγιναν άκρως ενδιαφέρουσες αναφορές
σε αμφιλεγόμενες προσωπικότητες όπως
του Εμμανουήλ Μπενάκη (1843-1929),
του Γεωργίου Βλάχου (1886-1951),
του Πρόδρομου "Μποδοσάκη" Αθανασιάδη (1890-1979) κ.α.
όπου συχνά εμπλέκονταν σε παρασκηνιακές διαμάχες,
προσωπικές ίντριγκες, οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, ερωτικές περιπέτειες, ακόμα και δολοφονίες...
Η σύντομη αυτή σημείωση, δυστυχώς, δεν μπορεί να περιγράψει το υπέροχο ιστορικό ταξίδι που κάναμε.
Ήταν μια από τις καλύτερες που έγιναν
σε όλες τις περιόδους των συναντήσεων αυτών.
Θερμά συγχαρητήρια.
Ο Εμμανουήλ Μπενάκης (1843-1929).
Το νέο έτος ξεκίνησε με την πέμπτη κατά σειρά διάλεξη στις 8/1/2019 και την συνέχεια του μικρασιατικού ζητήματος που βεβαίως είναι και το πιο σοβαρό από όλα τα περιφερειακά ζητήματα του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Έμφαση αυτή την φορά δόθηκε στην στρατιωτική πλευρά του θέματος και τα ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή, που εκτός της ισχυρής γεωπολιτικής θέσης υπήρχε και ισχυρό ενεργειακό ενδιαφέρον για το πετρέλαιο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο καθηγητής Γ. Αντωνόπουλος αναφέρεται στο θέμα αλλά κάθε φορά οι λεπτομέρειες και τα περιφερειακά στοιχεία, όπως το Κουρδικό ζήτημα και η διαχρονική του υπόσταση, το Εβραϊκό κλπ, που υποδεικνύονται υποδειγματικά, αποζημιώνουν το ακροατήριο.
Ο Τούρκος στρατιωτικός και πολιτικός Ισμέτ πασάς ή Ινονού (1888-1973).
Επιτελάρχης του Κεμάλ και πρωθυπουργός του από το 1922 ως το 1937
και κατόπιν πρόεδρος της Δημοκρατίας (1938-1950).
Επανήλθε το 1960 με πραξικόπημα.
Υπέγραψε την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 ως πληρεξούσιος της Τουρκίας,
που θεωρείται το μεγαλύτερο εδαφικό παζάρι του αιώνα και με πολλές ιδιαιτερότητες.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχαν και οι αναφορές σε εθνικές προδοσίες και προσωπικές ή εμφυλιοπολεμικές διαμάχες που δεν σπανίζουν καθόλου στον τόπο...
"Η Ελλάδα κινδυνεύει από τους Έλληνες"
είπε δεικτικά ο καθηγητής και με βρίσκει σύμφωνο,
όπως και αρκετούς άλλους διαπίστωσα...
Ο συνταγματάρχης Δημήτριος Θεοτόκης,
διοικητής της περιβόητης "Ανεξάρτητης Μεραρχίας".
Στην έκτη κατά σειρά διάλεξη στις 22/1/2019
και πάλι σε συνέχεια του μικρασιατικού ζητήματος,
τέθηκαν ενδιαφέρουσες στρατιωτικές και πολιτικοκοινωνικές παράμετροι του Ελληνοτουρκικού πολέμου και βεβαίως των διεθνών συμφερόντων στην περιοχή.
Το τεράστιο γνωστικό αντικείμενο της περιόδου αυτής
σε συνδυασμό με εστιασμένες πηγές πληροφοριών
από την παγκόσμια ιστορία, παρελθουσών αλλά και μετέπειτα των πολεμικών επιχειρήσεων, ακόμα και γεγονότων που σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη,
αλλά και η παρουσίαση αθέατων πτυχών πολύ μεγάλου εύρους, καθιστούν τον Γιάννη Αντωνόπουλο
πόλο έλξης ενός συνεχώς αυξανόμενου ακροατηρίου,
όπου αίρονται επιφυλάξεις που άκουγα παλαιότερα,
τόσο για το ιστορικό αντικείμενο ή τον τρόπο παρουσίασης, όσο και για το πρόσωπό του.
Ευτυχώς για μένα, όπως και γραπτώς εδώ αποδεικνύεται, εγκαίρως έχω τοποθετηθεί επί αυτών.
Άξια συγχαρητηρίων, για πολλοστή φορά, είναι η πάγια θέση του καθηγητή, να αναδεικνύει τα αενάως συνεχιζόμενα τερατώδη λάθη των Ελλήνων, που προερχόμενα από τα βάθη της μακράς ιστορίας μας τείνουν αδιαλείπτως στο άπειρο.
Εμφυλιοπολεμική φαγωμάρα, ενδογενές χαρακτηριστικό της φυλής, με σύγχρονη έκφρασή του την κομματοκρατία, άκρατος τοπικισμός και παρτακισμός με μόνιμη εμπαθή εγωπάθεια, υπερεκτίμηση φαντασιακών καταστάσεων
με ταυτόχρονη υποτίμηση δεδομένων και στοιχείων κλπ κλπ...
O πρίγκηπας Ανδρέας (1888-1944).
Πατέρας του Φίλιππου της και παππούς του διαδόχου Κάρολου της Αγγλίας.
Θεωρήθηκε μνημείο στρατιωτικής ανικανότητας στον Μικρασιατικό πόλεμο.
Γλίτωσε την εκτέλεση με παρέμβαση των Άγγλων.
Στην έβδομη κατά σειρά διάλεξη στις 5/2/2019
η συζήτηση επί του μικρασιατικού ζητήματος,
φαίνεται πως μπαίνει σιγά σιγά στην άκρη,
αλλά τονίστηκε πως τα ελληνοτουρκικά αποτελούν το κύριο πρόβλημα της Ελλάδας των ημερών μας, με αιχμή το Αιγαίο και την Θράκη.
Έγινε μια μικρή επισκόπηση του θέματος
με πολύ καλές αναφορές στις επιπτώσεις
της απώλειας της Μικράς Ασίας,
την μετέπειτα πορεία διαφόρων πολιτικών και στρατιωτικών που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο τότε,
τους αναρίθμητους πρόσφυγες που ως σήμερα ακόμα
έχουν ισχυρή παρουσία στην Ελλάδα κλπ.
Σμύρνη, Οκτώβριος 1920. Πάγκαλος, Παρασκευόπουλος, Στεργιάδης κλπ
Ήδη ξεκίνησαν κάποιες αναφορές στο επόμενο θέμα που θα μας απασχολήσει, το Κυπριακό.
Υπήρξαν αρκετοί συμμετέχοντες που κουράστηκαν από το Μικρασιατικό, καθώς είναι η τρίτη χρονιά που συζητάμε το θέμα, μέγας γνώστης του οποίου είναι ο Γιάννης Αντωνόπουλος, με Μικρασιατική καταγωγή από την μητέρα του μάλιστα.
Στην όγδοη κατά σειρά διάλεξη στις 19/2/2019,
μπήκαμε επιτέλους για τα καλά στο λεγόμενο
κυπριακό ζήτημα, χρονίζον και βεβαίως άλυτο θέμα,
μέχρι τις μέρες μας.
Αρχικά έγινε μια ιστορική ανασκόπηση της Κύπρου,
από την Ενετική και Τουρκική κυριαρχία και
το μόνιμο ενδιαφέρον των μεγάλων δυνάμεων για το νησί, για να καταλήξουμε στον 20ο αιώνα, όπου οι Άγγλοι βρίσκονται μονίμως πίσω από την κάθε αθλιότητα που αφορά τον τόπο.
Το κυπριακό προφανώς συνδέεται με τα υπόλοιπα ζητήματα της ευρύτερης περιοχής, ιδιαίτερα με το ενεργειακό, που αποτελεί και την αιχμή του δόρατος.
Παρατήρησα μεγάλο ενδιαφέρον και
έκδηλη ικανοποίηση από το πολυπληθές ακροατήριο.
Ο Αρχιεπίσκοπος και πρώτος πρόεδρος της Κύπρου Μακάριος,
κατά κόσμον Μιχαήλ Χριστοδούλου Μούσκος (1913-1977).
Ο αμφιλεγόμενος στρατηγός Γεώργιος Γρίβας (1897-1974).
Στην ένατη κατά σειρά διάλεξη στις 5/3/2019,
συνεχίσαμε το κυπριακό, το οποίο έχει αναχθεί,
τις τελευταίες δεκαετίες, ως διεθνές θέμα,
καθώς εμπλέκεται ευθέως στο λεγόμενο μεσανατολικό, το οποίο με την σειρά του αποτελεί μέρος του δυσεπίλυτου ανατολικού ζητήματος.
Η Κύπρος και η Κρήτη, είπε ο καθηγητής, είναι, γεωπολιτικά, τα σπουδαιότερα νησιά στον κόσμο.
Ο Γιάννης Αντωνόπουλος έκανε αυτή τη φορά
μια κατατοπιστική ανασκόπηση γύρω από τα διεθνή συμφέροντα για την περιοχή.
Ο διεθνής παράγοντας δεν επιθυμεί αξιοπρεπή λύση του κυπριακού και γι' αυτό το θέμα χρονίζει για δεκαετίες.
Καθόλου τυχαίο δεν είναι ότι ελάχιστα στοιχεία του παρασκηνίου έρχονται στο φως, καθώς και το ότι πολλοί εμπλεκόμενοι έχουν λερωμένη τη φωλιά τους.
Τα αμερικανάκια έχουν χώσει την θλιβερή τους μουράκλα για τα καλά στην περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες, με άθλιες πολιτικές και διπλωματικές βρωμιές...
Δεξιά, ο Αμερικανός διπλωμάτης J. Sisco.
Όλα τα καλά παιδιά.
Νίκος Σαμψών, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Δημήτριος Ιωαννίδης.
"Καμία πρόοδος στον κόσμο δεν θα υπάρξει,
όσο υπάρχουν οι βρυκόλακες των θαλασσών",
μας θύμισε την πάγια θέση του γνωστού Γάλλου διπλωμάτη Ταλεϊράνδου (1754-1838) για τους Άγγλους, χωρίς καθόλου να υποτιμούμε και άλλους, όπως τους Αμερικάνους κλπ, που τις τελευταίες δεκαετίες δείχνουν, σε πολλές περιπτώσεις, αντίστοιχη στάση...
Μωσαϊκό ρωμανιώτικης συναγωγής στην Αίγινα, περί το 300 μ.Χ.
Στις 19/3/2019, στην 10η και τελευταία συνάντηση αυτής της περιόδου, ο καθηγητής Γιάννης Αντωνόπουλος μίλησε για το λεγόμενο Εβραϊκό ζήτημα.
Αρχικά έθεσε την ανάπτυξη της μονοθεϊστικής θρησκείας του Ιουδαϊσμού, που ουσιαστικά προσδιορίζει το Εβραϊκό στοιχείο, αλλά αποτέλεσε και πρόδρομο του Χριστιανισμού και του Μωαμεθανισμού, δηλαδή των ισχυρότερων μονοθεϊστικών θρησκειών ως σήμερα.
Στη συνέχεια έθεσε το θέμα της μετακίνησης Εβραϊκών πληθυσμών, αρχικά στα παράλια της Μεσογείου, με έντονη την εμπορική δραστηριότητα
αλλά και στην Ευρώπη, όπου υπάρχει αδιάλειπτη παρουσία Εβραίων, οι Ασκεναζίτες έχουν παρουσία στην κεντρική Ευρώπη από τον 1ο μ.Χ. αιώνα,
καθώς και την δημιουργία Εβραϊκών κοινοτήτων.
Προφανώς τέθηκαν επί τάπητος οι πολυάριθμοι και εξοντωτικοί διωγμοί, τα περιβόητα πογκρόμ κατά των Εβραίων, ανά τους αιώνες και με ποικίλες αφορμές, θρησκευτικές, πολιτικές, υγειονομικές, ρατσιστικές κλπ, που συχνά οδηγούσαν σε εξευτελισμούς, απαγορεύσεις, περιορισμούς, γκετοποίηση, ακόμα και αφανισμό Εβραϊκής καταγωγής πολιτών...
Υπογεγραμμένο αντίγραφο από το διάταγμα της Αλάμπρα, με το οποίο
περίπου 200.000 Εβραίοι εκδιώχθηκαν από την Ισπανία, το 1492 μ.Χ.
Τονίστηκε η παρουσία του Εβραϊκού στοιχείου στην Ελλάδα, ήδη από την Ρωμαϊκή περίοδο,
καθώς και πολυπληθείς μετακινήσεις Εβραίων,
κυρίως Σεφαρδιτών ή Σεφαραδιτών,
όπου Σεφεράδ η βιβλική ονομασία της Ισπανίας,
κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
που τους δέχθηκε θέλοντας να τονώσει το εμπόριο.
Μέχρι την σύγχρονη εποχή, αρκετές περιοχές της Ελλάδας, με πρώτη την Θεσσαλονίκη, είχαν μεγάλους Εβραϊκούς πληθυσμούς, σε σημείο που μεγάλες δυνάμεις έθεταν ακόμα και την ίδρυση Εβραϊκού κράτους !!
Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αφού λεηλατήθηκαν οι περιουσίες των Εβραίων, από του Γερμανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους, ακολούθησε η γνωστή εξολόθρευση τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί.
Συγκέντρωση Εβραίων της Θεσσαλονίκης στην πλατεία Ελευθερίας,
βάσει γερμανικής διαταγής, με σκοπό την καταγραφή τους.
Κατά τον 19ο αιώνα, με την εμφάνιση του Σιωνιστικού κινήματος, που είχε τα χαρακτηριστικά των εθνικών κινημάτων της περιόδου,
τέθηκε επιτακτικά το ζήτημα της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην περιοχή της Παλαιστίνης, που τελικά, ως γνωστόν, οδήγησε στην ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το 1948.
Υπογραμμίστηκε η σχέση της Ελλάδας και της Κύπρου με το Ισραήλ, καθώς και τα συνεχώς αναβαθμιζόμενα συμφέροντα του προς το Αιγαίο, γεωγραφικά, πολιτικά, στρατιωτικά, ενεργειακά, κλπ
Ο Γ. Αντωνόπουλος δεσμεύθηκε να συνεχίσει τις διαλέξεις του και την επόμενη χρονιά, θέτοντας μάλιστα και ανοιχτή την λίστα των θεμάτων προς διαβούλευση, οπότε και θα επανέλθουμε δριμύτεροι !!
Εδώ θα είμαστε να σχολιάζουμε τα τεκτενόμενα...
Ευχαριστούμε και πάλι τον καθηγητή Γιάννη Αντωνόπουλο και τους ανθρώπους του Δήμου που συνέβαλαν στην οργάνωση-πραγματοποίηση αυτών των ομιλιών.
